Περπατήσαμε στα χωριά των μουσουλμάνων της Θράκης που έχει παρατήσει η Ελλάδα
Οδοιπορικό του newsbeast.gr στους τόπους όπου έχει ξεχάσει το ελληνικό κράτος και οι πολιτικοί του
Η Θράκη είναι μία από τις πλέον ιδιαίτερες περιοχές της Ελλάδας. Εκτός από το φανταστικό φυσικό τοπίο, το οποίο καθηλώνει ακόμα και τους πιο αδιάφορους ταξιδιώτες, έχει μία πολυπολιτισμική κουλτούρα εκατοντάδων χρόνων η οποία μόνο ως «χωνευτήρι πολιτισμών» μπορεί να χαρακτηριστεί.
Αποστολή του newsbeast.gr στη Θράκη
Και δεν είναι κάποια υπερφίαλη δήλωση των δημοσιογράφων αυτή, αλλά η αποτύπωση της εμπειρίας δύο ανθρώπων που περιπλανήθηκαν από το ένα άκρο του βορρά της Θράκης μέχρι το νότο και προς τα σύνορα με την Τουρκία, προσπαθώντας να καλύψουν όσο περισσότερα χιλιόμετρα μπορούσαν και να αφουγκραστούν, όσο γίνεται περισσότερο, την πραγματική, καθημερινή ζωή των ανθρώπων που κατοικούν και στην ουσία είναι εκείνοι που καθορίζουν τη «μορφή» κάθε τόπου.
Τα λεγόμενα Πομακοχώρια, τα μέρη δηλαδή όπου βρίσκονται κατά πλειοψηφία οι μουσουλμάνοι Πομάκοι της Ελλάδας, είναι η περίπτωση εκείνη που λες ότι μπορεί να γνωρίζεις κάτι αλλά στην πραγματικότητα δεν γνωρίζεις απολύτως τίποτα. «Με τα μάτια του άλλου δεν μπορείς να γράψεις», μας είπε άλλωστε ο κ. Σελίμ (σ.σ. το όνομα δεν είναι πραγματικό καθώς μας ζήτησε να μην χρησιμοποιήσουμε το δικό του) στα Λουτρά στις Θέρμες και είχε δίκιο.
Η υπόλοιπη Ελλάδα και ιδίως η ενδοχώρα και τα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν μία εικόνα «νεκρής φύσης» και εγκατάλειψης κάποιων ορεινών πληθυσμών απόλυτα «στην τύχη τους». Όπως διαπιστώσαμε από την περιήγησή μας στα χωριά των Πομάκων οι άνθρωποι εκεί ζουν πολύ δύσκολα αλλά χωρίς να έχουν επουδενί αυτή την εικόνα «καμένης γης» που πολλοί θεωρούν. Βρίσκονται ακριβώς στο μεταίχμιο της σύγχρονης εποχής και της παράδοσης της επαρχίας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μουσουλμανικών κοινοτήτων.
Και όταν τα χρόνια της κρίσης χτύπησαν άπαντες εκείνοι ήταν ήδη στη Γερμανία και την Ολλανδία για να εργαστούν σε οικοδομές και στα ναυπηγεία. Άλλωστε «οι Πομάκοι είναι φημισμένοι στο εξωτερικό για το πόσο καλοί και περιζήτητοι εργάτες είναι», μας είπε ο Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων και διευθυντής της πομακικής εφημερίδας «Ζαγάλισα», Ιμάμ Αχμέτ. Η φτώχεια και η ανέχεια άλλωστε χτυπά πρώτα τους αποκλεισμένους, πριν φτάσει το πρόβλημα στις οθόνες των τηλεοράσεων και στις ουρές των ATM.
Η διοικητική πρωτεύουσα Σμίνθη
Μόλις στα 16 χιλιόμετρα από την Ξάνθη βρίσκεται η διοικητική πρωτεύουσα του Δήμου Μύκης, η Σμίνθη. Ένα κεφαλοχώρι όχι τόσο λόγω μεγέθους αλλά λόγω εκσυγχρονισμού και μεταφοράς εκεί των διοικητικών υπηρεσιών του νεοσύστατου Δήμου.
Η πρώτη εικόνα που βλέπεις μπαίνοντας στο χωριό είναι καταστήματα, ίντερνετ καφέ, εσπρέσο μπαρ αλλά και φαρμακείο (το τονίζουμε γιατί δεν ήταν καθόλου αυτονόητο μέχρι πριν 15-20 χρόνια στις περιοχές των Πομάκων). Μέσα στην κυψέλη του χωριού ξεχωρίζουν οι γυναίκες με τις μαντήλες και τις φορεσιές των Πομάκων. Οι οποίες ήταν κατά πολύ περισσότερες από τους άνδρες κάτι που θα μας εξηγούταν αργότερα και από κατοίκους στα πιο ορεινά χωριά.
Οι περισσότεροι μάς περιεργάζονταν μιας και η εικόνα μας ήταν ανοίκεια και το βλέμμα μας ήθελε να κρατήσει όσες περισσότερες εικόνες μπορούσε. Παρόλα αυτά όποιον και αν προσεγγίσαμε μας απάντησε στα ελληνικά με χαμόγελο. Θεωρούμε τους εαυτούς μας αρκετά τυχερούς καθώς πετύχαμε το κάλεσμα του ιμάμη για την καθιερωμένη προσευχή στο τζαμί. Εκεί υπήρχαν δύο ηλικιωμένοι και ένα μικρό πομακόπουλο.
«Εδώ είναι όλοι μουσουλμάνοι», μας είπε ο ιμάμης πριν κάνει την προσευχή στο μεγάφωνο, «αλλά πλέον την προσευχή την κάνει ο καθένας είτε σπίτι του, είτε στη δουλειά του ή όπου βρίσκεται. Δεν έρχονται εδώ. Όσο περνάει ο καιρός ο κόσμος απομακρύνεται από την θρησκεία», συμπλήρωσε και έφτιαξε τα κομπολόγια που υπήρχαν σε κάθε κολώνα του τζαμιού.
Δίπλα στο τζαμί (όπως και σε κάθε τζαμί που συναντήσαμε πλην του Εχίνου) υπήρχε το μουσουλμανικό νεκροταφείο. Οι πλάκες στραμμένες η μία προς την άλλη, με ένα φυτό στη μία από τις δύο και μία πηγή πάντα κοντά. «Ο άνθρωπος πρέπει να πλένεται πάντα πριν πάει στο μέρος που είναι να πάει αλλά και να μην ξεκινήσει το ταξίδι του διψασμένος», μας είπε χαμογελώντας.
Η γέφυρα που, όπως είδαμε κατασκευάστηκε πρόσφατα, ενώνει τη μία πλευρά της Σμίνθης με την άλλη περνώντας πάνω από τον ποταμό Κόσυνθο, χωρίζει νοητά «Δύση και Ανατολή». Τον «εμπορικό δρόμο» με τις γειτονιές των σπιτιών και τα μικρά πομακόπουλα να παίζουν μέσα στο ποτάμι με ένα άλογο. Ο φωτογραφικός φακός ήταν κάτι που δεν τους άρεσε και τους έκανε να κλείνονται. Αλλά πάντα σου μιλούσαν με χαμόγελο. Ακόμα και όταν γινόταν οι αναφορά περί «δημοσιογράφων από την Αθήνα».
«Τα πράγματα δεν είναι σίγουρα όπως ήταν πριν από 20 χρόνια. Η κατάσταση στα χωριά των Πομάκων είναι φυσιολογική, όσο φυσιολογική μπορεί να είναι η κατάσταση ανθρώπων που για πολλά χρόνια ήταν αποκλεισμένοι και με φυσικό σύνορο. Η αστυνομία είχε μπάρες και έκανε έλεγχο σε όσους περνούσαν», μας λέει η υπάλληλος του ενός από τα δύο φαρμακεία της Σμίνθης η οποία μένει στην Ξάνθη και κάνει κάθε μέρα τη διαδρομή.
«Η συνύπαρξη των ανθρώπων είναι απόλυτα φυσιολογική. Ό,τι σας έχουν πει θα δείτε ότι δεν έχει και πολύ βάση. Τα χωριά εδώ είναι και πέρασμα από και προς την Βουλγαρία άλλωστε», κάτι που είδαμε και εμείς όπως περιπλανιόμασταν καθώς τα αυτοκίνητα με πινακίδες από τη γειτονική χώρα και την υπόλοιπη Ευρώπη ήταν πολλά.
Οι σημαίες της Γαλατάσαραϊ και ένα κλικ μετά το γαμήλιο γλέντι στη Μύκη
Επόμενη στάση η Μύκη, ένα κεφαλοχώρι, 23 χλμ. από την Ξάνθη, το οποίο έχασε την διοικητική υπεροχή της από τη γειτόνισσα Σμίνθη. Μπαίνοντας στο χωριό υπήρχε μία χριστιανική εκκλησία. Σε όλα τα μουσουλμανικά χωριά που ταξιδέψαμε αλλά και στις πόλεις με έντονο το μουσουλμανικό στοιχείο υπήρχε μία εκκλησία η οποία φαινόταν σαν να είχε μπει εκεί για να δηλώνεται από πλευράς κράτους και το «αντίπαλο δέος». Ότι υπάρχει και το χριστιανικό στοιχείο εκεί.
Κοιτώντας για κάποιο σύμβολο στα σπίτια ή στους δρόμους αυτό που παρατηρήσαμε ήταν δύο κρεμασμένες σημαίες της τουρκικής Γαλατάσαραϊ.
Η μέρα του οδοιπορικού ήταν μία μέρα πριν ξεκινήσουν τα σχολεία και το 8/θεσιο μειονοτικό δημοτικό σχολείο Μύκης είχε προετοιμασίες. Ο διευθυντής και δάσκαλος του σχολείου, Μετζίμ, μας υποδέχθηκε και από την πρώτη του κουβέντα καταλάβαμε ένα από τα βασικά προβλήματα των μουσουλμανικών κοινοτήτων: «Δεν υπάρχουν πόροι για να κάνουμε τη δουλειά μας όπως πρέπει».
Αυτό το «δεν υπάρχουν πόροι» ήταν εμφανές σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων εκεί. Από τις ελλιπέστατες υποδομές που αντικρίσαμε όσον αφορά τους δημόσιους χώρους μέχρι την καθαριότητα η οποία είναι… απούσα από πολλές περιοχές που διαβήκαμε. Σύμφωνα με τον κ. Ιμάμ Αχμέτ, «δεν υπάρχουν οδοντιατρεία ακόμα σε κανένα από τα χωριά, ενώ η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι ανύπαρκτη. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει κάποια φαρμακεία».
Στο μειονοτικό σχολείο στη Μύκη φοιτούν περίπου 150 παιδιά και εργάζονται 10 δάσκαλοι, όπως μας είπε ο κ. Μετζίμ. «Η σπουδές είναι 50/50 ελληνικής κατεύθυνσης και τουρκικής. Πλέον τα παιδιά έρχονται σχεδόν όλα στο σχολείο. Η νοοτροπία των οικογενειών έχει αλλάξει. Άλλωστε οι οικογένειες των Πομάκων έχουν πληγεί από την ανεργία και τη μετανάστευση. Άρα δεν έχουν περιθώριο να μην λαμβάνουν τα παιδιά τους κάποια μόρφωση», συμπλήρωσε.
Και μας έδωσε την πληροφορία που εξηγούσε μία εικόνα που βλέπαμε καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού μας. Γυναίκες να βρίσκονται παντού. Στα χωράφια, στις εργασίες, να οδηγούν τα αυτοκίνητα, επαγγελματικά ή μη. Εικόνα που σε σχέση με τα στερεότυπα που υπάρχουν για τους μουσουλμάνους δεν συνάδει. «Οι άντρες των χωριών έχουν φύγει όλοι. Ανάλογα το μέρος που θα πάτε μπορεί να συναντήσετε και 80% γυναικείο πληθυσμό. Οι σύζυγοί τους έχουν φύγει για τα ναυπηγεία και τα εργοστάσια στη Γερμανία».
Η μυρωδιά από τα φρέσκα καπνά υπήρχε έντονη στην ατμόσφαιρα και όντως είδαμε κάποια μικρή παραγωγή μέσα στο χωριό. «Ο καπνός ήταν μονοκαλλιέργεια αλλά φρόντισε το κράτος με τους φόρους του και τα εργοστάσια που σταμάτησαν να εμπιστεύονται τα καπνά της Θράκης, ώστε να καταστραφούν οι ντόπιοι καπνοπαραγωγοί», μας είπε ο κύριος Μετζίμ.
Πριν ξεκινήσουμε το ταξίδι μας για τη Θράκη και τα ιδιαίτερα χωριά της είχαμε διαβάσει για τα περίφημα γλέντια των γάμων στα Πομακοχώρια. Σε ένα σπίτι της Μύκης φαινόταν ότι πρόσφατα είχε γίνει κάποιο ευχάριστο γεγονός.
Ένα ζευγάρι Πομάκων είχε παντρευτεί. Ο αδερφός του γαμπρού και ο πατέρας του μπορεί να μην μας είπαν τα ονόματά τους αλλά κατέβηκαν από το σπίτι με χαρά να μας εξηγήσουν τι είναι αυτό το μικρό πανό που βλέπαμε κρεμασμένο στο μπαλκόνι του ζευγαριού και τι έγραφε στα τούρκικα.
«Το πανό θα μείνει για κάποιες μέρες. Έχει το μήνυμα “καλωσορίσατε στο γάμο μας”. Η τελετή γίνεται μία μέρα πριν και το γλέντι την επόμενη. Στο γλέντι είναι καλεσμένο όλο το χωριό. Στο δικό μας βέβαια ήρθαν και από τα γύρω χωριά», είπε με χαμόγελο ο πιτσιρικάς. Και συνέχισε δείχνοντάς μας εικόνες και βίντεο από το γλέντι. «Σπουδάζω αρχιτεκτονική και σε λίγο καιρό θα πάω φαντάρος», μας είπε. Και εκεί ήταν η πρώτη φορά που πήραμε την πρώτη γεύση της «διαμάχης» που υφίσταται στα Πομακοχώρια. «Εμείς εδώ είμαστε Τούρκοι», λέει ο νεαρός χωρίς ωστόσο να είναι σίγουρος για αυτό που μας μεταφέρει.
«Τι σημασία έχει τι είναι ο καθένας; Ό,τι νιώθει ότι είναι ο καθένας αυτό δηλώνει», λέει στον αντίποδα ο πατέρας του και συνεχίζει: «Εμείς τα έχουμε καλά και με την Ελλάδα και με την Τουρκία. Εδώ μεγαλώσαμε, εδώ πήγαμε στρατό, αλλά έχουμε αναγκαστεί να φύγουμε γιατί δεν υπάρχουν δουλειές».
«Υπάρχουν άνθρωποι στα Πομακοχώρια που δηλώνουν Έλληνες πολίτες και άλλοι Τούρκοι», σχολιάζει ο κ. Αχμέτ ενώ ο δάσκαλος της Μύκης ήταν πιο αινιγματικός: «Υπάρχουν κάποιοι κύκλοι εκ Τουρκίας ορμώμενοι που προσπαθούν ώστε να μην υπάρχει το πομάκικο στοιχείο και η γλώσσα στις περιοχές. Σε ένα βαθμό το έχουν καταφέρει…».
«Το απόστημα που λέγεται τουρκικό προξενείο Κομοτηνής δηλητηριάζει τις σχέσεις των ανθρώπων»
Η παρασκηνιακή δράση της πολιτικής του Ερντογάν στη Θράκη και τα χωριά των μουσουλμάνων στο 2ο μέρος του οδοιπορικού του newsbeast.gr
Η εικόνα που έχει η πλειοψηφία του κόσμου για την κατάσταση που επικρατεί στη Θράκη και τις περιοχές που το μουσουλμανικό στοιχείο είναι πιο έντονο, βρίσκεται μεταξύ διαμεσολαβημένων στερεοτύπων και της απόλυτης εγκατάλειψης.
Αποστολή του newsbeast.gr στη Θράκη
Ο καθένας έχει τη δική του αλήθεια να μεταφέρει αλλά αυτό που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι μόνο μία επίσκεψη στα μέρη εκείνα θα μπορούσε να ξεδιαλύνει κάπως τους μύθους από την πραγματικότητα. Όπως μπορείτε να δείτε και στο πρώτο μέρος του οδοιπορικού του newsbeast.gr στα Πομακοχώρια, η κατάσταση που όντως ισχύει είναι εκείνη της δυσκολίας στη διαβίωση λόγω της επέλασης της κρίσης αλλά και η εγκατάλειψη των χωριών των μουσουλμάνων της Θράκης από την επίσημη ελληνική πολιτεία.
Και όταν η επίσημη πολιτεία είναι απούσα, άλλοι κύκλοι θα προσπαθήσουν να λάβουν δράση με διάφορες αφορμές Στην προκειμένη περίπτωση η αφορμή είναι η κοινή θρησκεία.
«Ο Ερντογάν άλλωστε το λέει επίσημα παντού “υπάρχει μία μειονότητα 130.000 μουσουλμάνων και είναι τουρκική μειονότητα”. Ναι μεν είμαστε μουσουλμάνοι στα χωριά αλλά όχι Τούρκοι. Το ελληνικό κράτος είναι υπόλογο για αυτή την κατάσταση γιατί όταν το 6χρονο πομακόπουλο θα πάει σχολείο και για μητρική του γλώσσα την τουρκική», λέει χαρακτηριστικά ο ο Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων και διευθυντής της πομακικής εφημερίδας «Ζαγάλισα», Ιμάμ Αχμέτ.
Η κωμόπολη του Εχίνου που θέλει «την ησυχία της»
Μετά από 5 χλμ. απίστευτης φυσικής ομορφιάς μεταξύ Μύκης και Εχίνου και συνολικά 27 χλμ. από την Ξάνθη, φτάσαμε στην κωμόπολη των Πομάκων. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι η ρυμοτομία της καθώς οι δρόμοι είναι τόσο στενοί που μοιάζουν με σοκάκια νησιού. Μόνο οι ντόπιοι μπορούν να μετακινηθούν με ασφάλεια σε αυτούς. Για τους επισκέπτες το συναπάντημα με ένα άλλο αυτοκίνητο μπορεί να αποβεί ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί.
Ο πληθυσμός είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία μουσουλμανικός. Και εκεί υπάρχει και η αποτύπωση του ζητήματος που προβληματίζει τις τοπικές κοινωνίες για χρόνια. Την επιρροή τριών κρατών, Βουλγαρίας, Ελλάδας και Τουρκίας πάνω σε κοινότητες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μόνο κοινό σημείο τη μουσουλμανική θρησκεία.
Στον Εχίνο δεν αναφέρθηκε ο όρος «Πομάκος». Ούτε ωστόσο και το «Τούρκος». Τουλάχιστον σε εμάς. Ο ιδιοκτήτης ενός μίνι μάρκετ που μας είδε να περιεργαζόμαστε την πραμάτεια του μας είπε κάπως συνωμοτικά: «Τα προϊόντα είναι από την Τουρκία. Τα αγοράζουν πολύ εδώ». Όταν τον ρωτήσαμε πώς και δεν είναι ο Εχίνος η διοικητική πρωτεύουσα η απάντησή του ήταν κοφτή, «καλύτερα που έχει κατέβει κάτω. Δεν τα θέλουμε τέτοια μπλεξίματα. Εμείς θέλουμε να είμαστε μονάχοι μας. Αφού είμαστε ξεχασμένοι εδώ πάνω δεν θέλουμε να έχουμε και τέτοιες σκοτούρες. Κοίτα γύρω σου είναι όλα παρατημένα. Ξέρεις όμως πιο είναι το πρόβλημα; Εγώ πληρώνω τους ίδιους φόρους με εσένα αλλά εγώ για το κράτος υπάρχω μόνο για τον ΕΝΦΙΑ».
Όπως μας είπε ο κ. Αχμέτ, το ζήτημα των Πομάκων λίγο έως πολύ μοιάζει με της υπόλοιπης χώρας. «Πάνω από 60% των νέων ανδρών είναι άνεργοι εδώ ενώ το ποσοστό για τις γυναίκες είναι συντριπτικό: 90%. Παλιά η καλλιέργεια του καπνού ήταν μονοκαλλιέργεια εδώ. Πλέον η καλλιέργεια έχει πεθάνει για αυτό και έχουν φύγει σχεδόν όλοι για Γερμανία, Ολλανδία και Φινλανδία». Και μας δίνει την δική του εκδοχή στο γιατί οι Πομάκοι είναι περιζήτητοι, «δεν έχει μπει το μικρόβιο της εγκληματικότητας στις περιοχές μας. Δεν υπάρχουν ναρκωτικά ενώ σας προκαλώ να πάτε σε ένα αστυνομικό τμήμα και θα διαπιστώσετε ότι δεν έχει υπάρξει ληστεία ποτέ στα Πομακοχώρια ενώ εγώ είμαι 63 ετών και δεν έχω ακούσει στη ζωή μου κάτι για φόνο».
Όταν ωστόσο η κουβέντα μαζί του έφτασε στο επίμαχο ζήτημα περί «Πομάκων ή Τουρκογενών» ήταν καταπέλτης: «Αυτό το απόστημα που λέγεται τουρκικό προξενείο Κομοτηνής προσπαθεί να μας τουρκοποιήσει. Δηλητηριάζουν τις σχέσεις των ανθρώπων. Και μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών αλλά και μεταξύ μουσουλμάνων. Αυτή τη στιγμή σε όλα τα χωριά των Πομάκων υπάρχουν δάσκαλοι που διδάσκουν σε παράνομα φροντιστήρια αλλά και ιερωμένοι που πληρώνονται από το προξενείο για να κάνουν προπαγάνδα. Κάνουν πλύση εγκεφάλου στα νεαρά πομακόπουλα. Οι μουφτήδες που διόρισε το ελληνικό κράτος ήταν ανεπαρκέστατοι ώστε να αντιμετωπίσουν κάτι τέτοιο. Εκβιάζουν και τρομοκρατούν τον απλό κόσμο και αν κάποιος δηλώσει Πομάκος και τυχαίνει να είναι επαγγελματίας τον μποϊκοτάρουν συντεταγμένα. Δεν έχει άλλη επιλογή από το να τα μαζέψει και να φύγει».
Για την αντιμετώπιση της ελληνικής πολιτείας τα λόγια του είναι χαρακτηριστικά: «Δεν υπάρχει Έλληνας πολιτικός που να μην φοβάται να προφέρει τον όρο “Πομάκος”. Δεν έρχονται εδώ πάνω ποτέ. Αντίθετα δεν υπάρχει Τούρκος πολιτικός που να μην έχει επισκεφτεί τον Εχίνο. Από τοπικούς πολιτευόμενους μέχρι υπουργούς.
Οι Θέρμες με τα περίφημα λουτρά τους και το κέντρο υγείας που είναι κλειστό 10 χρόνια
Τα χωριά των Θερμών (Άνω, Μέσες και Κάτω) βρίσκονται 44 χλμ. από την Ξάνθη και μόλις 20 από το Αλαμόβτσι της Βουλγαρίας.
Πριν από περίπου 8 χρόνια είχε γίνει ένα σοβαρό περιστατικό το οποίο είχε εγείρει πολλά ερωτηματικά όσον αφορά τους ανθρώπους που το προκάλεσαν και τις προθέσεις τους. Το Σεπτέμβριο του 2010 το Γαλλικό Τηλεοπτικό συνεργείο του καναλιού TF3 δοκίμασε να τραβήξει πλάνα από το χωριό για ρεπορτάζ με θέμα τα Πομάκικα χωριά της Θράκης. Κατά τα γυρίσματα σημειώθηκε ένταση όταν χρησιμοποιήθηκε η λέξη «Πομάκος», με κατοίκους να επιτίθεντο λεκτικά και σωματικά στους δημοσιογράφους φωνάζοντας ότι είναι Τούρκοι.
Οπότε η παρουσία μας ήταν εκ των πραγμάτων διακριτική. Μέσα από το ταξίδι μας από τα τρία χωριά των Θερμών και με προορισμό τα περίφημα Λουτρά είδαμε ότι η παρουσία των γυναικών με τις παραδοσιακές τους φορεσιές στους δρόμους και στα χωράφια ήταν πολύ έντονη.
Στα λουτρά των Θερμών βρήκαμε τον διαχειριστή των ιαματικών πηγών τον κ. Σελίμ (σ.σ. που μας ζήτησε να μην χρησιμοποιήσουμε το όνομά του οπότε το παραπάνω δεν είναι πραγματικό) ο οποίος με παράπονο μας είπε ότι «πήγα φαντάρος στον ελληνικό στρατό 28 μήνες. Και αντί να μου δώσουν εκπαίδευση μας χώριζαν σε μουσουλμάνους και μη και εμείς πηγαίναμε στους στάβλους ενώ οι άλλοι στις ασκήσεις». Το παράπονο μέσω του παραδείγματος ήταν μία παραπομπή σε όλη την ζωή των Πομάκων στα χωριά.
Βέβαια ήταν πολύ προσεκτικός στους όρους που χρησιμοποιούσε καθώς διπλωματικά μας είπε και αυτός «τι σημασία έχει αν είσαι Έλληνας Πομάκος ή Τούρκος;».
«Μας απέκλειαν λόγω θρησκείας από την εκπαίδευση και από την κατοχή γης για πάρα πολλά χρόνια. Ακόμα και τώρα τα παιδιά μας από τα μειονοτικά σχολεία μπαίνουν στα ελληνικά πανεπιστήμια με ποσόστωση. Τα περισσότερα θα πάνε στην Τουρκία και μετά θα επιστρέψουν εδώ να δουλέψουν».
Όταν η κουβέντα μας έφτασε στα προβλήματα διαβίωσης η εικόνα του παρατημένου κέντρου υγείας μιλούσε από μόνη της. «Δέκα χρόνια έχει να ανοίξει το κέντρο υγείας. Κάθε εβδομάδα έρχεται ένας γιατρός για να μας γράψει φάρμακα. Εάν πάθουμε κάτι πάμε με αυτοκίνητα μέχρι τον Εχίνο και αν είμαστε σοβαρά στην Ξάνθη με ταξί. Το χειμώνα που είμαστε αποκλεισμένοι λόγω χιονιού απλά προσευχόμαστε».
Ο καλοσυνάτος κύριος αλλάζει έκφραση όταν αναφέρεται στη δουλειά του. «Προ κρίσης εδώ έπρεπε να πάρεις τηλέφωνο δύο μήνες πριν για να βρεις δωμάτιο και να έρθεις στα λουτρά. Τώρα δεν υπάρχει πελατεία καθόλου. Κυρίως κάποιοι λίγοι έρχονται από την Βουλγαρία».
Και με λύπη λέει χαρακτηριστικά «η ελπίδα του Τσίπρα ήρθε και έφυγε. Από δω πάνω δεν πέρασε ποτέ βέβαια. Δεν έχει ανέβει ποτέ εδώ Έλληνας πολιτικός. Τούρκοι αντιθέτως έρχονται. Κυρίως ιμάμηδες στα τζαμιά».
Για τον κ. Αχμέτ το ζήτημα είναι βαθύτερο. «Εδώ θέλουν να φτιάξουν γενίτσαρους για το αύριο και το μεθαύριο. Είναι κρίσιμο να περισώσουμε τη γλώσσα μας, τα ήθη και τα έθιμά μας. Στα χωριά μας δεν μιλάνε τούρκικα αλλά πομάκικα».
Όσο μπορέσαμε να καταλάβουμε ωστόσο από την επίσκεψή μας αυτό είναι ένα διφορούμενο ζήτημα. Σύμφωνα πάντως με τον κ. Αχμέτ αρκετά παιδιά από τα χωριά πηγαίνουν στα ελληνικά σχολεία παρόλες τις δυσκολίες και τις συνεχόμενες πιέσεις του προξενείου για να λαμβάνουν και τουρκική παιδεία.
Ένα εξίσου σημαντικό ζήτημα που όπως χαρακτηριστικά μας είπε «χάλασε τη σούπα των Τούρκων» είναι το πέρασμα που άνοιξε προς τη Βουλγαρία. Οπότε οι περιοχές έχουν γίνει ξανά εμπορικό πέρασμα και σύμφωνα με τον κ. Αχμέτ «είναι μία ευκαιρία να μην ξεχάσουμε τη γλώσσα μας καθώς πλέον ερχόμαστε σε επαφή πιο εύκολα με τους Πομάκους στη Βουλγαρία. Και επίσης και οι εμπορικές σχέσεις έχουν γίνει πιο εύκολες. Πηγαίνουμε εμείς εκεί για ψώνια, έρχονται και εκείνοι. Αλλά η αλήθεια είναι ότι τις δικές μας τις τιμές δεν μπορούν να τις φτάσουν. Μόνο σε κάποια οικοδομικά προϊόντα είναι πιο φθηνοί».
Ο κ. Αχμέτ στο τέλος ανέφερε ωστόσο για να ξεκαθαρίσει κάποια πράγματα το εξής: «Υπάρχουν και κλειστοί και καχύποπτοι άνθρωποι εδώ στις περιοχές. Η μεγάλη πλειοψηφία όμως με τους Έλληνες αλληλοϋποστηριζόμαστε και υπάρχει κλίμα συνεργασίας. Και με τους ίδιους τους Τούρκους ισχύει αυτό. Το μεγάλο πρόβλημα είναι με αυτούς που μας διοικούν. Είναι εκτός τόπου και χρόνου».
Πριν πάρουμε το δρόμο για τον γυρισμό μας ο κ. Σελίμ από τα λουτρά μας αποχαιρέτισε επαναλαμβάνοντάς μας ότι «εμείς θέλουμε να ζήσουμε απλά και με όλους αλλά μας έχουν τελείως ξεχασμένους».
Δημοσίευση σχολίου
Καλοδεχούμενα όλα τα σχόλια, επώνυμα και ανώνυμα. Πάντα όμως με σεβασμό στους άλλους αναγνώστες και στους νόμους. Ευχαριστούμε!