Μετά τα πρόσφατα επεισόδια αδικαιολόγητης αστυνομικής βίας κατά πολιτών, μάρτυρες των οποίων γίναμε όλοι χάρη στη τεχνολογία και όχι χάρη στα ΜΜΕ, νιώθουμε την ανάγκη να επιστρέψουμε σ’ αυτό το θέμα το οποίο μας έχει απασχολήσει και στο παρελθόν και το οποίο αποτελεί Λυδία λίθο σχετικά με τη δημοκρατικότητα και τη δικαιοσύνη που διέπει μια κοινωνία.
Αποφασίσαμε λοιπόν να συγκεντρώσουμε στο παρόν άρθρο, αποσπάσματα από παλαιότερες μας αναρτήσεις, σχετικές με το θέμα της καταχρηστικής αστυνομικής δράσης, για διευκόλυνση του ενδιαφερομένου αναγνώστη.
1. Ο αστυνομικός μπορεί να εξυβρίζει ή να απειλεί πολίτη; Είναι νόμιμο αυτό;
- Σαφέστατα και σε κάθε περίπτωση, είναι αξιόποινη η εξύβριση, πόσω μάλλον όταν προέρχεται από όργανο της τάξης.
Μάλιστα, η πράξη της εξύβρισης είναι αντίθετη προς τα καθήκοντα του αστυνομικού, αφού σύμφωνα με το ανωτέρω αναφερόμενο Προεδρικό Διάταγμα, ο αστυνομικός υποχρεούται να σέβεται την αξία του ανθρώπου και να μεριμνά για την προστασία των δικαιωμάτων του ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου.
Επίσης, οφείλει να σέβεται το δικαίωμα στη ζωή και την προσωπική ασφάλεια κάθε ατόμου. Δεν επιτρέπεται να επιφέρει, να προκαλεί και να ανέχεται πράξεις βασανιστηρίων ή απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας και υποχρεούται να αναφέρει αρμοδίως κάθε παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων που υποπίπτουν στην αντίληψη του.
Ακόμα και κατά τη σύλληψη, ο αστυνομικός υποχρεούται να «τηρεί άψογη συμπεριφορά και αποφεύγει κάθε πράξη που μπορεί να βλάψει την τιμή και την υπόληψη του συλληφθέντος και γενικά να προσβάλει την αξιοπρέπεια του».
Την υποχρέωση ευγένειας των αστυνομικών οργάνων, προβλέπει και το άρθ.278παρ.2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, σύμφωνα με το οποίο «Τα αρμόδια για τη σύλληψη όργανα οφείλουν να συμπεριφέρονται με κάθε δυνατή ευγένεια ε αυτόν που συλλαμβάνουν και να σέβονται την τιμή του.»
Από τα ανωτέρω αναφερόμενα, προκύπτει ότι ο αστυνομικός όχι μόνο δεν επιτρέπεται να προβαίνει σε εξύβριση ή απειλές ή άλλες πράξεις με τις οποίες θίγονται τα δικαιώματα του ανθρώπου, αλλά επιβαρύνεται λόγω της ιδιότητας του, με την ευθύνη προάσπισης αυτών των δικαιωμάτων!
2. Ο αστυνομικός μπορεί να ασκεί βία;
- Όπως προείπαμε, ο αστυνομικός επιβαρύνεται εκ του νόμου με την ευθύνη προάσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Σύμφωνα με το άρθ.2 στοιχείο ε’ ΠΔ 254/2004, ο αστυνομικός «για την τήρηση και εφαρμογή του νόμου χρησιμοποιεί κατ’ αρχήν μη βίαια μέσα». Επίσης, έχει την ευθύνη να αποτρέπει και να καταγγέλλει άμεσα, κάθε πράξη που συνιστά βασανιστήριο ή άλλη μορφή απάνθρωπης, σκληρής ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, οποιαδήποτε μορφή βίας ή απειλή βίας,[…]» (άρθ.3 στοιχείο θ’ ΠΔ 254/2004)
Η προσφυγή στη βία, αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανονα, επιφυλάσσεται δε αυστηρά και μόνο «όταν είναι απολύτως αναγκαία και στο μέτρο που προβλέπεται και απαιτείται για την εφαρμογή του νόμου».
Επίσης, κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του, υποχρεούται να χρησιμοποιεί τα κατά το δυνατόν, ηπιότερα μέσα, αποφεύγοντας κάθε περιττή ενόχληση, σκληρότητα ή αδικαιολόγητη φθορά ιδιοκτησίας. (άρθ.2 στοιχείο ε’ ΠΔ 254/2004).
Η διάταξη αυτή είναι υψίστης σημασίας, όχι μόνο για τη προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αλλά και για την προστασία του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος και των αξιών που αυτό πρεσβεύει. Για τον λόγο αυτό, δεν επιτρέπεται να καταστρατηγηθεί η συγκεκριμένη διάταξη, αποδίδοντας και ανάγοντας κάθε χρήση βίας σε αναγκαιότητα, γιατί με τον τρόπο αυτό πλήττεται βαθύτατα το Συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στη ζωή και την προσωπική ασφάλεια.
Άρα κάθε χρήση βίας, η οποία λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις όπου δεν ήταν αναγκαία (ύποπτος φυγής, αποφυγή σύλληψης, άμυνα), ή σε περιπτώσεις όπου υπήρχε ηπιότερο μέσο αντιμετώπισης, ή που υπερβαίνει το μέτρο που επιτάσσουν οι παρούσες περιστάσεις, αποτελεί αξιόποινη πράξη.
Προφανώς και η εν λόγω αναφερόμενη «αναγκαιότητα», ελλείπει στις περισσότερες των περιπτώσεων της καθημερινής ζωής και ειδικώς όταν ο εκάστοτε δράστης έχει τεθεί σε καθεστώς κράτησης ή έχει συλληφθεί, όταν έχει δηλαδή τεθεί υπό έλεγχο.
3. Μπορώ να ζητήσω τα στοιχεία του Αστυνομικού;
- Σύμφωνα με το άρθ.2 στοιχείο ΄β του Προεδρικού Διατάγματος 254/2004, ο αστυνομικός, «Όταν επεμβαίνει υποχρεούται να δηλώνει την ιδιότητα, την ταυτότητα και την Υπηρεσία του».
Άρα, ναι. Έχω δικαίωμα να ρωτήσω τα στοιχεία του αστυνομικού και εκείνος υποχρεούται να τα δηλώσει.
Με την υπόμνηση, ότι η υποχρέωση αυτή των αστυνομικών, υφίσταται μόνο για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες έχουν αναλάβει αστυνομική δράση. Στα πλαίσια του ιδιωτικού τους βίου, τα προσωπικά στοιχεία των αστυνομικών προστατεύονται, όπως συμβαίνει με τα στοιχεία κάθε πολίτη.
Επίσης, εισάγεται εξαίρεση στην εν λόγω υποχρέωση δήλωσης των στοιχείων του Αστυνομικού, για εκείνες τις περιπτώσεις στις οποίες θα δημιουργείτο κίνδυνος έκθεσης της αστυνομικής επιχείρησης, από τη δημοσιοποίηση της εν λόγω ταυτότητας. Η εν λόγω εξαίρεση, αφορά περιπτώσεις συγκαλυμμένης δράσης των αστυνομικών (π.χ. στα πλαίσια διερεύνησης εγκληματικής οργάνωσης) και όχι τις περιπτώσεις κατά τις οποίες δρουν ένστολοι.
4. Πότε είναι νόμιμη η σωματική έρευνα;
- Όσον αφορά τη σωματική έρευνα, θα πρέπει κατ’ αρχάς να γίνει διάκριση μεταξύ της σωματικής έρευνας που γίνεται στα πλαίσια ανάκρισης, προανάκρισης ή στα πλαίσια αυτοφώρου εγκλήματος και της σωματικής έρευνας που γίνεται στα πλαίσια της προληπτικής αστυνομικής έρευνας.
- Η μεν πρώτη διέπεται από τις διατάξεις του άρθ. 257 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ). Διενεργείται όταν κρίνεται χρήσιμη για την εξακρίβωση της αλήθειας, όμως δεν θα πρέπει να διενεργείται με τρόπο που να προκαλεί βλάβη στην υγεία του προσώπου που υπόκειται σε αυτή, ούτε να θίγεται η αξιοπρέπεια του. Επίσης κανένα πρόσωπο δεν είναι υποχρεωμένο να δεχτεί την εξέταση του σώματός του με τρόπο που θίγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
- Η δε δεύτερη, δηλαδή η προληπτική αστυνομική έρευνα, προβλέπεται από το υπ’ αρίθ. 141/1991 Προεδρικό Διάταγμα σύμφωνα με το οποίο, διενεργείται όταν υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες τέλεσης αξιόποινης πράξης, ή όταν είναι απολύτως αναγκαίο. Δυστυχώς, η πρόβλεψη είναι αρκετά γενική και αόριστη, με αποτέλεσμα να παγιώνεται ένα δικαίωμα διενέργειας αστυνομικής έρευνας οποτεδήποτε κριθεί σκόπιμο από τους διενεργήσαντες αστυνομικούς.
Αυτό που ενδιαφέρει, είναι ότι αμφότερες οι έρευνες θα πρέπει να διεξάγονται από τους αστυνομικούς, με τον ίδιο ήπιο και ευγενικό τρόπο, ώστε να μην πλήττεται η αξιοπρέπεια των πολιτών. Η σωματική έρευνα σε γυναίκα, πρέπει να διενεργείται από γυναίκα αστυνομικό.
Άρα η σωματική έρευνα είναι νόμιμη ακόμα και όταν δεν έχει τελεστεί κάποιο αδίκημα και μπορεί να γίνεται προληπτικώς, όμως σε αμφότερες τις περιπτώσεις θα πρέπει να διέπεται από τον ίδιο ήπιο και ευγενικό τρόπο οφείλει να επιδεικνύει ο αστυνομικός, λόγω της δημόσιας λειτουργικής θέσης που κατέχει.
5. Πότε επιτρέπεται η έρευνα σε αυτοκίνητο;
- Για την έρευνα σε αυτοκίνητο ισχύουν τα ίδια που αναφέρουμε ανωτέρω σχετικά με την σωματική έρευνα.
6. Πότε επιτρέπεται η έρευνα σε κατοικία;
- Η έρευνα σε κατοικία επιτρέπεται εάν διεξάγεται ανακριτική διαδικασία για κακούργημα ή πλημμέλημα. Η έρευνα σε κατοικία διενεργείται πάντα, με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας, αλλιώς δεν επιτρέπεται.
- Η νυχτερινή έρευνα σε κατοικία επιτρέπεται μόνο: α) αν πρόκειται να συλληφθεί πρόσωπο που διώκεται νόμιμα, β) αν κάποιος συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω να διαπράττει μέσα στη κατοικία κακούργημα ή πλημμέλημα, γ) αν γίνεται συγκέντρωση σε κατοικία όπου παίζονται κατ’ επάγγελμα τυχερά παιχνίδια ή η κατοικία χρησιμοποιείται ως τόπος κατ’ επάγγελμα ακολασίας.
7. Μου επιβλήθηκε διοικητικό πρόστιμο 300 ευρώ, για παραβίαση των διατάξεων περί απαγόρευσης μετακίνησης. Τι κάνω;
- Στην απευκταία περίπτωση επιβολής του διοικητικού προστίμου των 300€, ο πολίτης μπορεί σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, να προσβάλει αυτό το πρόστιμο με το ένδικο βοήθημα των αντιρρήσεων.
- Οι αντιρρήσεις κατατίθενται εντός προθεσμίας 3 ημερών από την στιγμή που επιδόθηκε το πρόστιμο στον παραβάτη. Κατατίθενται ενώπιον της Αρχής που το βεβαίωσε (Λιμενικό, Αστυνομικό Τμήμα κλπ.).
- Σε περίπτωση μη ευδοκίμησης του ενδίκου μέσου των αντιρρήσεων, ο πολίτης μπορεί να προσφύγει δικαστικά ενώπιον του τοπικώς αρμόδιου Διοικητικού Πρωτοδικείου.
Η καθημερινότητα μας αποδεικνύει δυστυχώς, ότι η καταχρηστική αστυνομική δράση υπάρχει και θα πρέπει να εκλείψει. Γιατί δεν είναι ανεκτή στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο πολίτης δεν νοείται να φοβάται τον αστυνομικό, αλλά να ζητάει στον αστυνομικό προστασία. Όταν ο πολίτης αρχίζει να φοβάται την αστυνομική δράση, κάτι δεν πάει σωστά με την άσκηση αυτής της δράσης. Και θα πρέπει αυτές οι εκτροπές, να στηλιτεύονται από την ηγεσία της Αστυνομίας και την πολιτική ηγεσία και όχι να καλύπτονται. Δεν είναι ανεκτή καμία συγκάλυψη τέτοιων περιστατικών, αντιθέτως θα πρέπει να εκτίθενται ως παράδειγμα προς αποφυγή και να τιμωρούνται αναλόγως.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας:
https://www.mcaounilaw.gr/νεα/430-περί-αστυνομικής-βίας-συμβουλές-και-απαντήσεις
Δικηγορική εταιρεία Μίνα Καούνη και Συνεργάτες
Δημοσίευση σχολίου
Καλοδεχούμενα όλα τα σχόλια, επώνυμα και ανώνυμα. Πάντα όμως με σεβασμό στους άλλους αναγνώστες και στους νόμους. Ευχαριστούμε!