ΣΤΡΥΜΗ-ΕΜΠΟΡΙΟΝ-ΠΟΛΙΣ ΤΩΝ ΘΑΣΙΩΝ-ΘΑΣΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙ
Στην αρχαία Ελλάδα δημιουργούσαν μια αποικία όταν υπήρχε δημογραφική έκρηξη, ανάπτυξη εμπορίου για εξασφάλιση περισσότερων πρώτων υλών, αλλά και πολιτικά γεγονότα που οδηγούσαν αναγκαστικά ομάδες πληθυσμού στην εξορία. Η αύξηση πληθυσμού δημιουργούσε στενότητα χώρου και περιορισμό των καλλιεργήσιμων εκτάσεων που αναλογούσαν σε κάθε πολίτη, κάτι που ενίσχυε την ανάγκη για εγκατάσταση μέρους του πληθυσμού σε άλλη περιοχή. Η περιοχή αυτή που διέθετε ανεκμετάλλευτους πόρους θα μπορούσε επίσης να προμηθεύει την μητρόπολη με μέρος των αγαθών που θα παρήγαγε. Η ανάπτυξη του εμπορίου ήταν από τα σημαντικότερα κίνητρα ίδρυσης αποικιών. Πολλές αποικίες που ιδρύθηκαν την περίοδο του 8ου, του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. εξελίχθηκαν σε πόλεις ισχυρές και έγιναν ανεξάρτητες από την μητρόπολη.
Στην αρχαία Ελλάδα πριν από κάθε αποστολή η πόλη-κράτος ζητούσε χρησμό από κάποιο μαντείο και μόνο όταν ήταν θετικός ξεκινούσαν. Η αποστολή της αποικίας γινόταν με πανηγυρικό τρόπο. Οι άποικοι ξεκινούσαν παίρνοντας μαζί τους από τον βωμό της μητρόπολης το ιερό πυρ, το οποίο διατηρούσαν άσβηστο στον βωμό της νέας πατρίδας.
Ο οικιστής που θα οδηγούσε τους αποίκους εκλεγόταν στην μητρόπολη, ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και ευφυής. Στο τέλος του 7ου αιώνα, περίπου το 680 π.Χ., μια αποστολή από την Πάρο αποβιβάστηκε στην Θάσο με αρχηγό τον Τελεσικλή, πατέρα του λυρικού ποιητή Αρχίλοχου. Αυτός είχε μαζί του 1.000 μόνο άνδρες οι οποίοι σύντομα παντρεύτηκαν με ντόπιες θρακιώτισσες γυναίκες. Έτσι αφού αναμίχτηκαν με τους θράκες το 660-650 π.χ. πάλι 1.000 νέοι άνδρες από την Πάρο πέρασαν στην απέναντι παραλία εξού και περαία της Θάσου. Αρχηγός της νέας επιχείρησης ήταν ο στρατηγός Γλαύκος, φίλος του Αρχίλοχου που και αυτός ήταν μαζί του. Στους αγώνες αυτούς που έκαναν για την κατάκτηση της θασιακής περαίας από τους αυτόχθονες θράκες λίγο έλειψε να πιαστεί αιχμάλωτος ο Αρχίλοχος, αλλά ξέφυγε γιατί εγκατέλειψε την ασπίδα του. Άτυχος όμως στάθηκε ο στρατηγός Γλαύκος που πιάστηκε αιχμάλωτος από τους θράκες και θανατώθηκε. Δεν αποκλείεται δε να θανατώθηκε στην περιοχή της Στρύμης. Προς τιμή του στην Αγορά της Θάσου ανήγειραν κενοτάφιο του οποίου βρέθηκε η επιγραφή και εκτίθεται στο μουσείο της.
Έτσι σιγά-σιγά αποικίστηκε η θασιακή περαία από νέους της Πάρου έχοντας σαν προγεφύρωμα πάντα την Θάσο για την παριανή επέκταση.
Μέχρι το 650 π.χ. περίπου όλη η παραλία απέναντι από τη Θάσο περιήλθε στα χέρια των ελλήνων. Τότε δημιουργήθηκε και η αποικία της Στρύμης, η ανατολικότερη αποικία. Κατά το λεξικό εγκυκλοπαίδεια Σούδα που γράφτηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. και είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά λεξικά, η Στρύμη ήταν κάποτε δυο πολύ κοντινά νησάκια η «Γαληψός» και η «Στρύμη» πάνω στα οποία κτίσθηκε η Στρύμη. Το υψόμετρο του ενός δεν ξεπερνούσε τα 10 μέτρα και του άλλου τα 35 μέτρα και η έκταση τα 600 στρέμματα. Στις αρχαίες πηγές η Στρύμη αναφέρεται και με τα ονόματα «εμπόριο» «πόλις των Θασίων» ή «Θασίων κεφαλαί».
Το όνομα της κάποιοι υποστηρίζουν ότι το πήρε από τον ποταμό Στρυμόνα που παράγεται από την ίδια ρίζα και σχετίζεται με το υγρό στοιχείο.
Η Στρύμη τώρα και μετά από τις προσχώσεις που γίνανε επί 2.500 χρόνια την βλέπουμε να είναι μια χερσόνησος που βυθίζεται σε μια λιμνοθάλασσα από την μια μεριά και στο θρακικό πέλαγος από την άλλη. Σε αυτήν την χερσόνησο εκτείνεται όλη η πόλη του 6ου, του 5ου και η οποία άνθισε τον 4ο αιώνα.
Υπάρχει τείχος περικλείοντας μέρος της χερσονήσου. Σήμερα μετά τις ανασκαφές βλέπουμε ορισμένα θεμέλια σπιτιών, νεκροταφείων και σαρκοφάγους.
Η Στρύμη έγινε γρήγορα ισχυρός εμπορικός σταθμός ενώ παράλληλα είχε τον έλεγχο και την εκμετάλλευση της εύφορης ενδοχώρας που παρήγε άφθονα σιτηρά. Η Στρύμη δεν αναφέρεται στους φορολογικούς καταλόγους των Αθηνών σαν σύμμαχος που ήταν, ίσως επειδή ο φόρος της συμπεριλαμβάνεται στον φόρο της μητρόπολης Θάσου. Από την στιγμή της ίδρυσης της ήταν πάντα μήλο της έριδος μεταξύ μαρωνιτών και Θασίων. Έτσι το 361 π.Χ. στη διαμάχη που είχαν μεταξύ τους, γιατί για λίγο χρονικό διάστημα την είχαν καταλάβει οι μαρωνίτες, ήλθε προς βοήθεια των θασίων ο Αθηναίος στρατηγός Τιμόλαχος που έδωσε τέλος στην διαφορά υπέρ των θασίων.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 353 π.Χ., ήλθε εδώ ο Φίλιππος Β’ και βοήθησε τους μαρωνίτες να καταλάβουν και να καταστρέψουν την Στρύμη. Η πόλη ήταν σχεδιασμένη και οργανωμένη ρυμοτομικά σύμφωνα με το Ιπποδάμιο σύστημα. Έχουν ανακαλυφθεί θεμέλια κατοικιών, τμήματα δρόμων, όπως και ένα θαυμάσιο υπόγειο σύστημα ύδρευσης κάτω από την πόλη με σήραγγες και πηγάδια ίσης αξίας με εκείνο του Ευπαλίνου της Σάμου. Ο σκοπός τους ήταν να συγκεντρώνουν τα «φρεάτια ύδατα» του υπεδάφους για το γενικότερο καλό της πόλης. Οι σήραγγες και τα πηγάδια επικοινωνούσαν μεταξύ τους και έτσι σαν συγκοινωνούντα δοχεία είχαν νερό σε όλα τα σημεία. Στα νότια του οικισμού από την πλευρά που έχει φαγωθεί ένα μεγάλο μέρος από την θάλασσα, διακρίνονται ακόμα τρία στόμια από τις σήραγγες. Σε όλη την διάρκεια της ζωής της ήταν αποικία της Θάσου και δεν έγινε ποτέ πόλη- κράτος γι' αυτό δεν έκοψε δικά της νομίσματα. Όλη την γύρω περιοχή την καλλιεργούσαν Θάσιοι και Αθηναίοι μεγαλοκτηματίες έχοντας εργάτες γης δούλους και υπηρέτες. Μεγαλοιδιοκτήτες αυτής της γης στην ίδια περιοχή έχουμε μέχρι σήμερα. Κάποιους από αυτούς τους πλούσιους όταν πέθαιναν τους θάβανε με πολλά πλούτη και τιμές της εποχής εκείνης φτιάχνοντας μάλιστα από πάνω έναν τύμβο. Έτσι βλέπουμε ότι στην Θράκη υπάρχουν τουλάχιστον 350 τύμβοι, από αυτούς οι 145 στον Έβρο, οι 54 στην Ξάνθη και οι 70 στην Ροδόπη κρατώντας θαμμένα καλά τα μυστικά τους. Κάποιους από αυτούς τους έχουνε επισκεφτεί οι αρχαιοκάπηλοι πολύ πριν τους αρχαιολόγους έχουν επιφέρει μεγάλες καταστροφές και έχουνε αφαιρέσει ενδιαφέροντα στοιχεία. Αυτοί τους επισκέπτονται τις κρύες νύχτες του χειμώνα.
Χρησιμοποιούν σιδερένιες σούβλες-αρίδες δοκιμάζοντας σε διαφορετικά σημεία του τύμβου μέχρι να σκαλώσει κάπου. Επίσης και με υπερσύγχρονα ηλεκτρονικά μηχανήματα ακτινογραφούν τον τύμβο. Άλλοι πάλι τις νυχτερινές ώρες έχοντας μαζί τους ανιχνευτές μετάλλων ψάχνουν στον χώρο, βρίσκοντας νομίσματα που η αξία τους στην μαύρη αγορά είναι από ένα ευρώ μέχρι χιλιάδες. Κατά καιρούς έχουν συλληφθεί από την Ασφάλεια Κομοτηνής πολλοί αρχαιοκάπηλοι ημεδαποί και αλλοδαποί. Επίσης οι αρχαιοκάπηλοι για να μην τους ενοχλεί η βλάστηση βάζουν φωτιά μέσα στον χώρο με ειδική μεθοδολογία χρησιμοποιώντας ¨φιδάκια¨ για κουνούπια που αφού τα βάλουν φωτιά φεύγουν και όταν τελειώνει το ¨φιδάκι¨ αρπάζει στην βάση του φωτιά το στουπί με το πετρέλαιο. Έτσι αποψιλώνοντας την βλάστηση είναι πιο εύκολα επισκέψιμοι με τους ανιχνευτές μετάλλων. Ευτυχώς όμως έχουνε γνώση οι φύλακες. Το ανατολικό μέρος του τοίχους της αρχαίας Στρύμης το κατέστρεψε το 1917 ο βουλγαρικός στρατός ανοίγοντας χαρακώματα για να αντιμετωπίσει τον ελληνικό στρατό από την θάλασσα. Τότε βρήκαν οι βούλγαροι πολύτιμο θησαυρό αρχαίων που εκτίθεται σήμερα στο μουσείο της Σόφιας. Μεταξύ των οποίων και ένα πήλινο άγαλμα. Τα τελευταία χρόνια η αρχαιολογική υπηρεσία σε συνεργασία με την Αμερικανική Σχολή κλασικών σπουδών στην Αθήνα, με αμερικανούς και έλληνες φοιτητές του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, επανειλημμένα απασχολήθηκαν με ανασκαφικές έρευνες στην αρχαία Στρύμη. Οπότε αποκαλύφθηκαν θεμέλια οικιών, αμφορείς, πολυάριθμα νομίσματα, υφαντικά βαρίδια, ειδώλια, κοσμήματα και δύο πηγάδια.
Από τον Αρχίλοχο έχουμε μια άκρως σημαντική μαρτυρία, μας λέει ότι για την ίδρυση της αποικίας της Στρύμης πολέμησαν με την θρακική φυλή των Σάϊων. Αυτοί όταν νικήθηκαν από τους άντρες πάριους ή θάσιους τους επέτρεψαν να ιδρύσουν την αποικία, μάλιστα πήρανε οι άνδρες ως συζύγους τους γυναίκες θράκες Σάϊες. Έκτοτε στην Στρύμη έχουμε μια πρόσμιξη ενός θρακοελληνικού DNA που αποτελείται από DNA Θρακών Σάϊων, παρίων και θάσιων. Από αυτό το νέο DNA έχουμε πολλές ενδείξεις όπως και ισχυρισμούς από τους ίδιους τους κατοίκους του σημερινού οικισμού Κοσμίου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα παλιών κοσμιωτών λόγω των επιδρομών που κάνανε επανειλημμένα οι πειρατές μη έχοντας καμία προστασία γύρω στο 1600 μετακινήθηκαν βορειότερα και χτίσανε νέο οικισμό δίπλα στο χωριό Μαυρομάτι. Από εκεί λόγω πάλι των πειρατών φύγανε και ήρθανε στο σημερινό σημείο όπου φτιάξανε το Κόσμιο. Πριν το 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας το Κόσμιο είχε στην κατοχή του μια τεράστια έκταση που εκτίνονταν από το σημερινό χωριό μέχρι την Αρχαία Στρύμη. Δίπλα στο ιχθυοτροφείο ακόμα υπάρχει ιερός ναός του Αγίου Νικολάου που ανήκει στο Κόσμιο, είναι ο κρίκος που ενώνει την Αρχαία Στρύμη με το σημερινό οικισμό του κοσμίου.
ΔΙΚΑΙΑ-ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ-ΔΙΚΑΙΑ ΠΑΡ’ ΑΒΔΗΡΑ
Δύο χιλιόμετρα περίπου πριν τον οικισμό του Φαναρίου βρισκότανε η αρχαία Δίκαια. Ήτανε η αποικία της Σάμου και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. Άλλοτε την αναφέρουν ως «τους δεν ξεπερνούσε» ή ως «Δίκαια παρ΄Άβδηρα» ή ως «Δικαιόπολις». Το όνομά της το πήρε από τον γιό του Ποσειδώνα τον Δίκαιο. Η θέση της χωροθετείτε λεπτομερέστερα από τον γεωγράφο Στράβωνα, που μας περιγράφει ότι βρίσκεται ανατολικά, στην νότια παρυφή της λίμνης και συγκεκριμένα στον μυχό κάποιου κόλπου, ο οποίος χρησίμευε ως λιμάνι συνδέοντας παράλληλα την διάνοιξη ενός στομίου με τον Ηρακλή και τον όγδοο άθλο του. Η αρχαία Δίκαια ήτανε πόλη-κράτος και ανήκε στην Α' Αθηναϊκή συμμαχία. Τα όμορφα νομίσματά της φέρουν κεφάλι γυναίκας από την μια μεριά, κεφάλι ταύρου ή πετεινό ή χταπόδι και θαλάσσια χτένια, επάνω γράφουν «ΔΙΚΑΙΑ». Επίσης στην εμπρόσθια όψη των περισσότερων νομισμάτων κυριαρχεί ο εικονογραφικός τύπος του Ηρακλή.
Πρόκειται μάλιστα για την πρωϊμότερη παράσταση προτομής του Ηρακλή. Η επιλογή του μυθικού ήρωα δεν είναι τυχαία καθώς παραπέμπει στον γνωστό ηρωικό άθλο του, που εξουδετέρωσε τα ανθρωποφάγα άλογα του βασιλιά Διομήδη. Στις αρχές του 5ου αιώνα μνημονεύεται από τον Ηρόδοτο στην περιγραφή της πορείας του Ξέρξη εναντίον της Ελλάδος ως «πολις ελληνις». Το 512 π.Χ ο πέρσης στρατηγός Μεγάβαζος επιστρέφοντας από την εκστρατεία κατά των Σκυθών διατάχθηκε από το Δαρείο και υπέταξε την Δικαία. Επίσης το 480π.Χ πέρασε από εδώ και ο Ξέρξης στην εκστρατεία του κατά της Ελλάδος. Μετά την απελευθέρωση της από τους Πέρσες πλήρωνε τον «Θράκιο-φόρο» στους Αθηναίους ως σύμμαχος τους.
Οι Δίκαιοι ασκούσαν εμπόριο σε μεγάλη κλίμακα με τα καράβια του όπως το γεγονός ότι βρέθηκαν πολλά ασημένια νομίσματα της πόλης στην Αίγυπτο και αλλού. Η επιβίωση της έφτασε μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Πριν πολλά χρόνια ο κ. Διαμαντής Τριαντάφυλλος σε ανασκαφή που έκανε στα αρχαία Δίκαια και στην γύρω περιοχή αποκάλυψε ένα μέρος του τείχους της και θεμέλια κατοικιών. Επίσης στο νεκροταφείο της πόλης ανάσκαψε και έφερε στο φώς 45 τάφους περίπου που ήταν μέσα σε αγγεία, σε λίθινες ή πήλινες σαρκοφάγους αλλά και σε καύσεις. Περίπου το 2010-2011 η αρχαιολογική υπηρεσία με την συνδρομή εθελοντών της λέσχης LIONS (Ορφέας Κομοτηνής), του Δήμου Κομοτηνής, του Δημοκρίτειου πανεπιστημίου και του στρατού επιχείρησαν με επιτυχία στην διάρκεια ενός μηνός προγράμματος με αποτέλεσμα να ανακαλυφθούν πολλά νομίσματα διαφόρων πόλεων-κρατών όπως και της Δικαίας, καθώς επίσης και πολλά κεραμικά.
Ο Δήμος Κομοτηνής ίσως πρέπει να κάνει πρόταση αδελφοποίησης στον Δήμο της παροικιάς Πάρου στην πόλη της Θάσου και της Σάμου γιατί οι πρόγονοί τους ως άποικοι παίξανε σπουδαίο ρόλο στην περιοχή μας με την ίδρυση της Αρχαίας Στρύμης και της Αρχαίας Δίκαιας.
Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος
Δημοσίευση σχολίου
Καλοδεχούμενα όλα τα σχόλια, επώνυμα και ανώνυμα. Πάντα όμως με σεβασμό στους άλλους αναγνώστες και στους νόμους. Ευχαριστούμε!